قهوه در ایران تاریخ بسیار طولانی و فراز و نشیبی دارد. از قرن شانزدهم میلادی، قهوه در ایران به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
به این دلیل که در قرن‌های گذشته حکومت های مختلفی در ایران حکمرانی کردند، فرهنگ مصرف قهوه نیز دستخوش تغییرات زیادی بوده است. امروزه اگر به فرهنگ و انواع طرز تهیه قهوه در ایران نگاه کنیم متوجه می‌شویم ترکیبی از مدرنیته و سنت است. بعد از چند دهه یا حتی بیشتر محبوبیت قهوه دوباره بسیار افزایش پیدا کرده بطوری که در تمام شهرهای ایران می‌شود کافی‌شاپ‌های متعددی دید. در این مقاله به معرفی مختصری از تاریخ قهوه در ایران می‌پردازیم.
تاریخ قهوه در ایران
با توجه به Encyclopaedia Iranica تاریخی دقیقی از ورود قهوه در ایران در دسترس نیست، ولی بسیاری معتقد هستند در قرن شانزدهم میلادی زمانی که ایران به نام پرشیا شناخته می‌شده است قهوه وارد ایران شده است. در آن زمان در خاورمیانه و شمال افریقا قهوه توسط صوفیان برای بیدار ماندن در طول شب مورد استفاده قرار می‌گرفته است و به احتمال زیاد توسط آنان وارد ایران شده است.
اولین بار قهوه برای مصارف دارویی توسط مردم استفاده می‌شده، اعتقاد داشتند مصرف قهوه در درمان سردرد و فشار خون پایین موثر است. به مرور مصرف و نوشیدن قهوه به عنوان یک نوشیدنی فرحبخش در منازل محبوب شده و اندکی بعد مکان هایی برای نوشیدن قهوه بوجود آمد به نام قهوه‌خانه. قبل از این که قهوه‌خانه و چایخانه به عنوان یک مکان عمومی در محیط بیرون از خانه و در بازار و کوی و برزن شکل بگیرد و مردان خانواده را از هر گروه، لایه و قشر به خود جذب کند، مردان ما در جامعهٔ کشاورزی و کارگری آن زمان، جایی برای جمع شدن نداشتند.
با شکل گرفتن قهوه‌خانه، این نهاد توانست محفل مناسبی برای جمع شدن افراد هر صنف جامعه بشود. اولین قهوه‌خانه‌های ایران در شهر قزوین و در زمان شاه تهماسب پدید آمد، و در اصفهان در زمان شاه عباس توسعه یافت. نخستین قهوه‌خانه‌ها در اصفهان بیشتر در ضلع شمالی میدان نقش جهان، در سردر و در بازار قیصریه و زیر طاق نماهای آن بود.
در پایان قرن نوزدهم، چای به نوشیدنی محبوب ایرانیان تبدیل شد و این بخاطر سلطه کشور روسیه در آن زمان بوده است که خود وارد کننده اصلی چای از کشور چین به ایران بوده است و با ترویج مصرف چای به دنبال افزایش منافع خود بوده است. در همان زمان در شمال ایران پرورش و تولید چای شکل گرفته و ایران شروع به مصرف چای کشور خودش کرد که همین باعث رشد بیشتر مصرف چای شد و توانست جای قهوه را در جامعه آن زمان بگیرد.
مصرف چای همچنان بسیار محبوب است به طوری که سرانه مصرف چای در ایران در سال 2013 سه کیلوگرم بوده است ولی در این چند سال اخیر مصرف قهوه بصورت قابل ملاحظه ای رشد کرده است.
امروزه کافی‌شاپ‌ها همانند قهوه خانه‌های قدیم مکانی برای جمع شدن مردم است ولی با این تفاوت که بیشتر میزبان قشر جوان هستند. متاسفانه به خاطر محدودیت هایی که در ایران وجود دارد اجازه برگزاری کلاسهای بین‌المللی در ایران صورت نمی‌گیرد، با این حال تمرکز جامعه قهوه ایران بر روی آموزش و توسعه علمی باعث شده است که فرهنگ مصرف در ایران تحت تاثیر این آموزش‍ها قرار بگیرد و رشد کند.
مصرف نوشیدنی های بر پایه اسپرسو همچنان در ایران بسیار محبوب است اما با گذشت سال‌ها فرهنگ مصرف مردم تغییرات زیادی داشته به طور مثال به جای مصرف دان‌های روبستا و کم کیفیت میتوان مشاهده کرد که محبوبیت دان‌های سینگل اورجین بسیار زیاد شده است. قهوه ای دم‌آوری در خانه نیز بسیار محبوب شده است، فرنچ‌پرس به دلیل ارزان بودن و تهیه ساده بیشترین سهم را در خانه دارد ولی دیگر روشهای دم‌آوری نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند و قهوه دوستان تقاضای دان قهوه باکیفیت و مناسب دم آوری را از بازار دارند.
متاسفانه با وجود تحریم های متعدد که در برابر صنعت قهوه وجود دارد نمیتوان آینده روشنی برای این صنعت پیش‌بینی کرد ولی با توجه به علاقه زیاد و وجود متخصصان حرفه ای در ایران همچنان شاهد رشد این صنعت هستیم.
قهوه قرن‌هاست توسط مردم ایران مورد استفاده شده است و با تغییرات سیاسی و اقتصادی در ایران دست خوش تغییرات زیادی شده است و اکنون دوباره محبوب شده است و هم گام با دانش روز در حال رشد است. در این چند سال اخیر شاهد ظهور شرکت های رست قهوه و باریستا‌های نسل جدیدی در ایران هستیم که به رشد این صنعت کمک بسیار زیادی می‌کنند. با اینکه این صنعت در مقابل خود مشکلات متعددی می‌بیند ولی همچنان دوستداران و فعالان این صنعت در حال توسعه و پیشرفت دانش قهوه در ایران هستند.
